* КУРГАН *

ПамЁж пустак, балот беларускай зямлЁ,
На Хзбярэжжы ракЁ шумнацечнай.
Дрэмле памятка дзен, што Х нябыт уцяклЁ,
УдзЁрванелы курган векавечны.

Дуб галле распусцЁХ каранасты над Ём.
Сухазелле у грудзЁ ХпЁлося;
Вецер стогне над Ём уздыханнем глухЁм,--
Аб мЁнуХшчыне Х жальбах галосе.

На купалле там птушка садзЁцца, пяе,
У пЁлЁпаХку воХк нема вые;
Сонца днем распускае там косы свае,
Ночкай зоры глядзяць залатыя.

Хмары неба ХсцЁлалЁ мо тысячу раз,
Перуны бЁлЁ з краю да краю,--
»н стаЁць -- гэта памяць людская, паказ...
ТолькЁ гутарка ходзЁць такая.

II

На гары на крутой, на абвЁтай ракой,
Лет назад таму сотня цЁ болей,
Белы хорам стаяХ, недаступнай сцяной
Грозна, думна глядзеХ на прыволле.

У нагах у яго рассцЁлаХся абшар
Хвоек гонкЁх Ё паханЁ чорнай,
Сонных весак шары, хат амшалых, як мар,
Хат з сям'ей душ падданых, пакорных.

Князь у хораме жыХ, слаХны свету Хсяму,
Недаступны Ё грозны, як хорам;
Хто хацеХ, не хацеХ - бЁХ наклоны яму,
Спуску, ласкЁ не знаХ непакорам.

ЗневажаХ, катаваХ ен з дружынай сваей;
Стражы князевы -- Х полЁ Ё дома,
ТолькЁ модлы раслЁ небу Х сэрцах людзей,
µ пракляцце расло пакрыема.


III

Раз бяседа вялЁкая Х князя была:
На пасад дачку княжну садзЁлЁ:
За сталом вЁн заморскЁх крынЁца цякла,
Бегла музыка Хкруг на паумЁлЁ.

На вяселле-разгул наплыло, як на сход,
ГосцЁ знатных зусюль, за паХсвету,
Гэткай гучнай бяседы не номнЁХ народ,
ГэткЁх скарбаХ, брыльянтаХ, саетаХ!..

Дзень, другЁ Хжо грымела у князя гульня,
µ музыкЁ, Ё чаркЁ звЁнелЁ;
ВыдумлялЁ забаХ новых кожнага дня;
Што хацелЁ -- Хсяго госцЁ мелЁ.

Ажно трэцяга дня князь прыдумаХ адну
Для дружыны пацеху-забаву:
ЗагадаХ ен пазваць гусляра-старыну,
Гусляра з яго ведамай славай.


IV

АкалЁчны народ гуслЁ знаХ гусляра;
Песня-дума за сэрца хапала;
Вакол гэтай думы дудара-званара
Казак дзЁХных злажылась нямала.

Кажуць, толькЁ як выйдзе Ё Хдарыць як ен
Па струнах з неадступнаю песняй,--
Сон злятае з павек, болю цЁшыцца стогн,
Не шумяць ясакары, чарэснЁ;

Пушча-лес не шумЁць, белка, лось не бяжыць,
Салавей-птушка Х той час сцЁхае;
ПамЁж вольхаХ рака, як штодзень, не бурлЁць,
ПаплаХкЁ рыба-плотка хавае.

ПрытаЁцца да моху русалка, лясун,
Каня вечнага "пЁць" не заводзЁць:
Пад звон-песню жывучых гусляравых струн
Для ХсЁх папараць-кветка ХзыходзЁць.


V

Прывяла гусляра з яго нЁХных сялЁб
Дворня князева Х хорам багаты:
ПасадзЁла на ганку, мЁж кленаХ Ё лЁп.
На цагляным парозе магната.

Невыдумная свЁтка -- убор на плячах,
Барада, як снег белы -- такая,
Незвычайны агонь у задумных вачах,
На каленях ляглЁ гуслЁ-баЁ.

ВодзЁць пальцам худым па сталевых струнах,
К песнЁ-музыцы ладзЁцца, строе;
ВодклЁк б'ецца ад струн па сцюдзеных сцянах,
ЗамЁраючы Х сховах пакояХ.

Вось настроЁХ, навеХ тон у струнах як след,
Не зЁрнуХшы на гулЁ нЁ разу,
µ сядзЁць гэты сумны, як лунь, белы дзед,
µ чакае ад князя прыказу.


VI

-- Што ж маХчыш ты, гусляр, нЁХ, лясоХ песнябай,
Славай хат маЁх подданых слаХны?!
Нам сягоння зайграй, нам сваЁх песень дай,--
Князь умее плацЁць незвычайна!

Запяеш па душы, дасЁ ХцехЁ гасцям --
ПоХны гуслЁ насыплю дукатаХ;
Не пад мысль песня будзе каму-небудзь нам --
Канапляную возьмеш заплату;

Знаеш славу маю, знаеш сЁлу маю...
-- Многа знаю Ё чуХ аб табе я,--
µ я сам, як Ё ты, так табе запяю...
-- Ну, пара пачынаць, дабрадзею! --

Гэтак слухае, выслухаХ князя гусляр,
ЗаЁскрылЁся вочы сЁвыя,
ПатануХ у скляпеннях адзЁн, другЁ Хдар,
µ заплакалЁ струны жывыя.


VII

"Гэй ты, князь! Гэй, праслаХны на цэлы бел свет,
Не такую задумаХ ты думу,--
Не дае гуслярам сказу золата цвет,
Белых хорамаХ п'яныя шумы.

СкурганЁХ бы душу чырванцом тваЁм я;
Гуслям, княжа, не пЁшуць законаХ:
Небу справу здае сэрца, думка мая,
Сонцу, зорам, арлам толькЁ роХна.

Бачыш, княжа, загоны, лясы, сенажаць,--
µм пакорны я толькЁ з гуслямЁ,
СЁлен, княжа, караць, галаву сЁлен зняць,--
Не скуеш толькЁ дум ланцугамЁ.

Славен, грозен Ё ты, Ё твой хорам-астрог,
Б'е ад сцен-цэгел ледам зЁмовым;
Сэрца маеш, як гэты цагляны парог,
µ душу -- як скляпоХ гэтых сховы.


VIII

Глянь ты, слаХны Хладар, па палеткЁ свае:
СарачнЁ там сох бачыш, як блудзе;
А цЁ чуХ ты, аб чым там араты пяе,
Дзс Ё як жывуць гэтыя людзЁ?

Глянь у лехЁ свае, Х падзямеллЁ глянь, князь,
Што настроЁХ пад хорамам гэтым:
БраццЁ корчацца там, табой кЁнуты Х гразь,
ЧэрвЁ точаць жывых Ёх, раздзетых.

Ты Хсе золатам хочаш прыцьмЁць, загацЁць...
ЦЁ ж прыгледзеХся, хорамны княжа?
КроХ на золаце гэтым людская блЁшчыць,
КроХ, якой Ё твая моц не змажа.

Ты брыльянтамЁ ХсыпаХ атласы Ё шоХк --
Гэта цертая сталь ад кайданаХ,
Гэта вЁсельнЁ петляХ развЁты шнурок,
Гэта, княжа, твае саматканы.


IX

Стол ты ХставЁХ ядой, косцей шмат пад сталом,--
Гэта косцЁ бядноты рабочай;
Пацяшаешся белым, чырвоным вЁном,--
Гэта слезы нядолЁ сЁрочай.

Хорам выстраЁХ ты, твайму воку так мЁл,
АдшлЁфованы цэгла Ё камень,--
Гэта -- памяткЁ-плЁты з няХчасных магЁл,
Гэта -- сэрцаХ скамененых пламень.

Люба чуцЁ табе скочнай музыкЁ звон:
Ты, дружына п'яце асалоду,--
А цЁ ХслухаХся ты, як плыве з яе стогн,
Стогн пракляцця табе, твайму роду?!

Ты збялеХ, ты дрыжыш, слаХны княжа-Хладар!
ГосцЁ хмурны, а дворня знямела...
Ну, што, княжа? пара даць за песню мне дар!
Выбачай, калЁ спеХ мо няХмела".

Х

Князь стаЁць, князь маХчыць, жуда, помста б'е з воч;
ГулЁ зглухлЁ: нЁ жартаХ, нЁ смехаХ...
ДумаХ князь, выдумляХ, грымнуХ шабляй наХзбоч,
ТолькЁ з лескатам выбегла рэха.

-- Гэй ты, сонцу раХня, не на тое пазваХ
На вяселле цябе сваей княжны!..
Ты шалены, стары! хто цябе дзе хаваХ?
Ты, знаць, вырадак цемры сярмяжнай.

Ты адважыХся мне на сляпы перакор
ВызваняцЁ сусветныя трэлЁ;
Платы маю шмат я для такЁх непакор,
Хто сябе процЁ мне стаць асмелЁХ,

Я па-князеХску ХсЁм Ё плачу, Ё люблю!
Ты не хочаш дукатаХ -- не трэба!..
УзяцЁ старца Ё гуслЁ жыХцом у зямлю'
Знае хай, хто тут пан: я -- цЁ неба!


XI

ПадхапЁлЁ, ХзялЁ гусляра-старыка.
ГуслЁ разам яго самагуды:
Па-над бераг круты, дзе шумела рака,
ПавялЁ, паняслЁ на загубу.

Месца выбралЁ здатнае, вырылЁ дол,
Дол тры сажнЁ шырокЁ, глыбокЁ;
ЗакапалЁ, убЁлЁ асЁнавы кол,
ДалЁ насып тры сажнЁ высокЁ.

Не часалЁ дамоХкЁ яму сталяры,
Не заплакалЁ блЁжнЁя вочы;
ЗмоХклЁ гуслЁ Ё ен з той пары -- да пары;
Сум Ё сцЁша залеглЁ, як ночай.

ТолькЁ князеХскЁ хорам гудзеХ, не маХчаХ:
Шалы, музыка Х тахт рагаталЁ;
Не адну вЁна бочку князь кончыХ, пачаХ:
Шлюб-вяселле Хсе княжны гулялЁ.


XII

ПацяклЁ, паплылЁ за гадамЁ гады...
На гусляравым наспе жвЁровым
Палыны узышлЁ, вырас дуб малады,
ЗашумеХ непанятлЁвым словам.

Лет за сотню звеХ час, цЁ Ё болей мо лет,
ЗацвЁлЁ пераказы Х народзе;
Кажуць людзЁ: Х год раз ночкай з гуслямЁ дзед
3 кургана, як снег, белы выходзе.

ГуслЁ строЁць свае, струны звонка звЁняць.
Жменяй водзЁць па Ёх абамлелай,
µ Хсе нешта пяе, што жывым не паняць,
µ на месяц глядзЁць, як сам, белы.

Кажуць, каб хто калЁ зразумеХ голас той,
Не зазнаХ бы нЁколЁ Хжо гора...
Можна тут веру даць, толькЁ слухаць душой...
Курганы шмат чаго нам гавораць.

1910


 


КОНЕЦ...
Другие книги жанра: стихи, поэзия

Оставить комментарий по этой книге

Страница:  [1]